کارا

روش دلفی

 

تکنیک دلفی

روش دلفی یک روش پرکاربرد در تحقیقات کیفی است. هدف در این روش جمع آوری دانش از بین خبرگان و کارشناسان یک حوزه به منظور تصمیم سازی های مهم است. در واقع روشی سیتماتیک برای استخراج نظرات کارشناسان در مورد یک موضوع یا سوال است.  این روش وقتی کاربرد دارد که برگزاری میزگرد و جلسه هم اندیشی جمعی از خبرگان به دلایل مختلف ممکن نباشد. در حالی که اکثر تحقیق ها به سوال “کدام یک از موارد صحیح است” پاسخ می دهند، تکنیک دلفی به سوال “چه مواردی می تواند/نمی تواند صحیح باشد” پاسخ می دهد. نام این تکنیک از جزیره ای در یونان گرفته شده است که شهرت آن بخاطر داستان هایی در پیش بینی و پیش گویی هایی در آینده است. اطلاع این نام به دلیل استفاده از این روش به منظور پاسخ به سوالات آینده محور در کاربردهای نخستین بوده است. این تکنیک ابتدا بر مبنای قضاوت و الهام درونی افراد مطرح گردید و اولین بار توسط کمپانی RAND برای بررسی علمی نظرات کارشناسان در پروژه دفاعی ارتش طراحی و توسعه یافت ولی به دلایل امنیتی تا ۱۲ سال بعد منتشر نشد.

یکی از موارد استفاده از روش دلفی، غربالگری انبوهی از شاخص هاست. به همین سبب جهت استفاده از تصمیم گیری چندمعیاره، ابتدا شاخص هایی را از طریق روش دلفی استخراج نموده و سپس با استفاده از روش های چندمعیاره به اولویت بندی آن ها اقدام می کنند.

در این روش پرسشنامه ای طراحی شده و به جمعی از متخصصان ارسال می شود. پرسشنامه به نحوی تنظیم می شود که مخاطب بتواند دلایل خود بر رد یا قبول یک موضوع عنوان کند. پاسخ ها و دلایل متخصصان مورد بررسی و خلاصه نویسی قرار می گیرد. مواردی که ارتباط با موضوع بحث ندارند، حذف شده و باعث می شود این روش که نوعی میزگرد غیر مستقیم است، از موضوع بحث خارج نشود. سپس پرسشنامه ای جدید براساس محور بحث و نیز پاسخ های متخصصان تنظیم می گردد به نحوی که متخصصین وارد چالش نقد و بررسی نظرات همدیگر شوند. رویه بررسی پاسخ ها، تنظیم پرسشنامه جدید و دریافت نظرات خبرگان، تا حصول اجماعی در بین پاسخ های دریافتی ادامه می یابد.

هر چند استفاده از روش دلفی ممکن است دستاوردهای زیادی داشته باشد ولی فقدان چارچوب نظری منسجم از معایب این روش است.

  • از جمله موارد کاربرد روش دلفی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • نیاز به قضاوت متخصصان و جمع آوری نظرات گروه وسیعی از کارشناسان
  • لزوم توافق نهایی برای تصمیم گیری در زمینه ای خاص در بین کارشناسان
  • وجود مشکل پیچیده، بزرگ عدم اجماع یا ناکامل بودن اطلاعات
  • فراهم نبودن برگزاری میزگرد بین متخصصان به لحاظ فاصله جغرافیایی، هزینه بر بودن یا عدم تمایل متخصصان
  • و ….

روش دلفی

خصوصیات متخصصین شرکت کننده

شرکت کنندگان در این روش، خبرگان یا کارشناسان حوزه مربوطه هستند که دارای خصوصیات زیر باشند:

  • دارابودن دانش و تجربه کافی در موضوع
  • دارا بودن مهارت های ارتباطی مؤثر
  • تمایل به همکاری و داشتن زمان کافی.
آنالیز داده ها

در روش دلفی اطلاعاتی به صورت کمی و کیفی جمع آوری شده ولی فقدان چارچوب نظری مشخص، منجر به تنوع رویکرد و تفسیر گزارش ها است و گاهی نیز باعث سردرگمی افرادی می شود که قصد استفاده از این روش را داشته باشند. به هر حال روش های آنالیز بر اساس هدف، شرکت کنندگان، نوع سوالات، ساختار دورها و … تعیین می شود. در صورتی که از پرسشنامه های کمی نظیر پرسشنامه بر مبنای طیف لیکرت استفاده شود، از شاخص های مرکزی و پراکندگی برای بررسی اجماع در بین نظرات خبرگان می توان بهره برد. مثلاً وقتی هدف غربال شاخص های مهم در بین انبوهی از شاخص ها باشد، استفاده از میانه، میانگین یا نما می تواند در بررسی اهمیت شاخص ها مفید باشد. همچنین در طراحی پرسشنامه می توان برای دور اول از پرسشنامه بدون ساختار استفاده کرد و پس از بررسی نتایج دور اول پرسشنامه ساختارمندی براساس طیف لیکرت یا مقایسات زوجی طراحی کرد و سپس از تحلیل های متناسب با داده های جمع آوری شده و نیز اهداف تعیین شده، استفاده نمود.

در دست تکمیل …